Marek Musielak Przewodniczący Komisji Hodowli Roślin i Nasiennictwa PFZ,
komunikat w sprawie suszy 2019:
Susza 2019 a plantacje ziemniaków
Susza 2019 a plantacje ziemniaków
Marek Musielak
Przewodniczący Komisji Hodowli Roślin i Nasiennictwa PFZ
Rok 2019 to poważny temat suszy w kraju.
Koniec czerwca i na początku lipca zasięgałem informacji na temat przebiegu suszy w poszczególnych rejonach kraju. Rozmowy dotyczyły stanu plantacji nasiennych i towarowych odmian jadalnych i skrobiowych. Z rozmów tych można było wyciągnąć wniosek o przewadze plantacji dotkniętych suszą na których ziemniaki zawiązały małą ilość bulw.
Rolnicy z województwa Wielkopolskiego i Kujawsko Pomorskiego potwierdzają, że opady deszczu w drugiej połowie maja korzystnie wpłynęły na wzrost roślin, ale bardzo wysoka temperatura powietrza w czerwcu, przy bardzo małej ilości opadów oraz brak opadów w lipcu zagroziły plantacjom odmian skrobiowych i jadalnych.
Zgodnie z raportem suszowym, ogłoszonym przez IUNG w Puławach w dniu 22.08.2019 wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski oraz w oparciu o kategorie gleb wynika aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą w tych gminach.
| W okresie raportowania od 21 czerwca do 20 sierpnia 2019 roku, stwierdzono wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski. |
Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego dla Polski, na podstawie której dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -106 mm.
Największy deficyt wody w okresie od 20 czerwca do 21 sierpnia br., podobnie jak w poprzednich okresach raportowania, notowano na obszarze Pojezierza Lubuskiego. Na dużym obszarze kraju notowany jest niedobór wody od -110 do -159 mm. Natomiast na południu Polski oraz na Pojezierzu Mazurskim w tym okresie sześciodekadowym notowano najmniejszy deficyt wody wynoszący od poniżej -50 do -99 mm.
Susza rolnicza notowana jest obecnie na terenie jedenastu województw (20 sierpnia 2019 r):
| · Lubuskiego,
· Wielkopolskiego, · Łódzkiego, · Zachodniopomorskiego, · Kujawsko-pomorskiego, · Opolskiego, |
· Dolnośląskiego, · Mazowieckiego, · Lubelskiego, · Pomorskiego, · Śląskiego, |
a dekadę wcześniej dla piętnastu województw.
IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia w dniu 03.09.2109 roku opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.
W okresie raportowania od 1 lipca do 31 sierpnia 2019 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.
Susza rolnicza notowana jest na terenie sześciu województw:
| · Lubuskiego,
· Wielkopolskiego, · Łódzkiego, · Zachodniopomorskiego, · Kujawsko-pomorskiego, · Dolnośląskiego. |
W tym ostatnim okresie suszę rolniczą odnotowano w uprawach ziemniaka w 209 gminach Polski (8,44 % gmin kraju). W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiło w tych uprawach zmniejszenie z wystąpieniem suszy o 89 gmin.
Czytając to widać, że według IUNG-PIB zasięg suszy zmniejszył się z 15 do 6 województw.
Susza notowana jest we wszystkich monitorowanych w tym okresie uprawach, wśród: zbóż jarych, zbóż ozimych, krzewów owocowych, truskawek, roślin strączkowych, kukurydzy na ziarno, kukurydzy na kiszonkę, drzew owocowych, warzyw gruntowych, tytoniu, buraka cukrowego, ziemniaka, chmielu.
W trzech ostatnich okresach sześciodekadowych (11 VI – 10 VIII, 21 VI – 20 VIII oraz 1 VII – 31 VIII), odnotowano wzrost wartości klimatycznego bilansu wodnego. W okresie poprzedzającym wzrost wartości KBW notowano duży deficyt wody, w wyniku którego notowano rozległą suszę rolniczą występującą we wszystkich monitorowanych uprawach oraz we wszystkich województwach kraju. Obecnie deficyt wody dla roślin znacznie zmalał a tym samym spowodował, że obszar z suszą rolniczą zmniejszył się, zwłaszcza w uprawach: kukurydzy na kiszonkę i ziarno, roślin strączkowych oraz krzewów owocowych – dane IUNG-PIB.
W czym tkwi obecnie problem?
Poszkodowani rolnicy, zainteresowani szacowaniem strat w swoich gospodarstwach składają wnioski do swoich gmin.
Składają wnioski i okazuje się, że Komisje nie we wszystkich gminach szacują straty suszowe w uprawach ziemniaków, nawet na takich glebach jak V, VI klasa. Przedstawiciele Komisji twierdzą, że w danej gminie ziemniaki nie podlegają ocenie strat z powodu suszy lub że, gmina nie oceni plantacji ziemniaka bo nie zakwalifikowała się do programu suszowego. Natomiast w gminie sąsiedniej o podobnych warunkach takiej oceny dokonuje się.
Powstaje pytanie czy nie można naprawdę jednocześnie ocenić strat suszowych w ziemniaku oceniając w danym gospodarstwie inne uprawy?
IUNG podaje, że program suszowy obejmuje również ziemniaki. W tych samych gminach są dysproporcje w różnicy opadów. Ten rok pokazuje w jak małych odległościach są duże różnice w ilości opadów, tzw. opady punktowe.
Z praktyki wiadomo, że plantacje odmian wczesnych i niektórych średnio wczesnych uległy procesowi samo zasuszenia i teraźniejsze opady nie mają już wpływu na plon. Odmiany średnio wczesne praktycznie zakończyły już też wegetację i nie pomogą obecne opady na wzrost plonu. Możemy mówić jedynie o wpływie teraźniejszych opadów na odmiany średnio późne i późne. Ale czy to wpłynie diametralnie na zwiększenie plonu?
Na pewno nie, ponieważ w okresie tuberyzacji w czerwcu tych opadów zabrakło.
Rolnicy uważają i słusznie, że należy rozpatrywać straty suszowe w plantacjach ziemniaków we wszystkich gminach. Nie potrzeba mapek z rozkładem opadów, ponieważ widać to na żywo na plantacjach.
Zaczęły się wykopki i jest natychmiastowa potrzeba dokonywania i przyjmowania protokołów suszowych plantacji ziemniaczanych we wszystkich gminach.
Zapotrzebowanie ziemniaków na wodę !
W praktyce brakuje wymiernych narzędzi do weryfikacji stref zagrożenia suszy w kolejnych sześciu dekadowych okresach raportowania wyznaczanych według przyjętych w systemie monitoringu suszy założeń i oceny wpływu stresu wodnego (zakresu i czasu występowania) na rzeczywiste straty plonu.
Podstawową potrzebą w tym kontekście jest wdrażany od 2008 roku system monitoringu wilgotności gleby, który będzie narzędziem wspierającym monitoring suszy rolniczej i weryfikującym prognozowane straty w plonach. Stanowi integralną część monitoringu suszy rolniczej w Polsce.
Celem tworzonego systemu monitoringu wilgotności gleby jest poznanie zależności pomiędzy stresem wodnym mierzonym ilością dni uwilgotnienia poniżej wartości krytycznej, odpowiadającej punktowi trwałego więdnięcia roślin, a plonem roślin na różnych gatunkach gleb w zróżnicowanych warunkach siedliskowych i klimatycznych.
(IUNG-PIB)
Jak wcześniej wspomniałem największe znaczenie dla wzrostu i rozwoju ziemniaka ma woda. Wielkość potrzeb wodnych podawana w literaturze jest bardzo orientacyjna, zależy m.in. od rodzaju gleb oraz wczesności odmian.
Najczęściej szacuje się, że przeciętne zapotrzebowanie ziemniaka na wodę w ciągu całego okresu wegetacyjnego wynosi: 250-300 mm dla odmian wczesnych
i 350-400 mm dla odmian późnych.
We wszystkich monitorowanych okresach występował deficyt wody, który
w znaczący sposób obniżył plony.
Zmienność potrzeb wodnych ziemniaka w okresie wegetacji związana jest ściśle
z jego fazami rozwojowymi. W okresie od sadzenia do końca wschodów ziemniak korzysta z wody zawartej w bulwach. W miarę wzrostu roślin rosną również wymagania wodne ziemniaka. Największe zapotrzebowanie przypada na okres zawiązywania i formowania bulw (okres tuberyzacji). Niedobór wody w tej fazie rozwojowej powoduje zmniejszenie liczby bulw a w fazie przyrostu zwiększa odsetek bulw drobnych. Zmienne warunki wilgotnościowe mogą się przyczynić do wtórnego wzrostu bulw, co zdecydowanie pogarsza jakość zbieranych plonów.
Lata suche są okresem bardzo niskich plonów ziemniaków. Letnie upały połączone z 30-40-dniowymi okresami bez opadów są, niestety, coraz częstsze. Wywołana tym głęboka susza glebowa załamuje plony.